Tarihin Ƙasar Kamaru: Kafuwa, Yankuna, da Shugabanni
Tarihin Ƙasar Kamaru: Kafuwa, Yankuna, da Shugabanni
1. Gabatarwa: Fadin Yanayin Ƙasar Kamaru
Ƙasar Kamaru, wacce take cikin yankin Afirka ta Tsakiya, ta kasance gida ne ga arziƙin tarihi da al’adu. Tana da yawan jama’a sama da miliyan 26, kuma tana ɗaya daga cikin ƙasashe masu tasowa a Afirka. Tarihin Kamaru ya shafe shekaru aru-aru, ya ƙunshi abubuwan da suka faru na siyasa, tattalin arziki, da al’adu waɗanda suka sa ta zama ƙasa mai muhimmanci a nahiyar. Wannan rubutun zai bincika tarihin ƙasar Kamaru ta hanyar bayyana asalinta, yankunanta, shugabanninta, da kuma yadda ta fuskantar ƙalubalen zamani.
2. Tarihin Kafuwar Ƙasar Kamaru
2.1. Zamannen Kafin Tarihi
Binciken archaeological ya nuna cewa mutane sun fara zama a yankin Kamaru tun kusan shekaru 50,000 da suka wuce. An gano kayan tarihi a yankin Shum Laka waɗanda suka nuna cewa al’ummar da suka zauna a nan sun kasance mafarauta ne da masu tarwatsa dabbobi. Al’ummar Baka da Bedzan sun kafa tushen al’adun gargajiya a yankin.
2.2. Daulolin Gargajiya
Yankin Kamaru ya ga kafuwar dauloli da yawa a tarihi, ciki har da:
Daular Sao (c. 500 KZ – c. 1500 AD):
Tsohuwar al’umma a yankin tafkin Chadi
Mashahuri saboda sassaken kayan tarihi na terra cotta
Cibiyar noma da sana’a
Daular Kanem-Borno (c. 700-1846 AD):
Tasiri a yankin arewacin Kamaru
Cibiyar kasuwanci ta trans-Saharan
Karɓar Musulunci a ƙarni na 11
Daular Bamum (c. 1394-yanzu):
Gida ne ga mutanen Bamum
Babban birni: Foumban
Tsarin rubutu na musamman (A-ka-u-ku)
Sassaken kayan tarihi na tagulla
Daular Mandara (c. 1500-1900 AD):
Gida ne ga mutanen Mandara
Tasirin Musulunci
Yaƙe-yaƙe da daular Bornu
2.3. Zamanin Mulkin Mallaka
Turawa sun mamaye yankin Kamaru a ƙarshen karni na 19. Jamus ta fara zuwa, sannan Faransa da Birtaniya suka biyo baya. An raba Kamaru tsakanin Faransa da Birtaniya bayan Yaƙin Duniya na I. Mulkin mallaka ya kawo canje-canje masu yawa ga al’ummar Kamaru.
2.4. Samun ‘Yancin Kai
Kamaru ta sami ‘yancin kai daga Faransa a ranar 1 ga Janairu, 1960. Ahmadou Ahidjo ya zama shugaban ƙasa na farko. Yankin Kamaru na Birtaniya ya zaɓi haɗuwa da Kamaru ta Faransa a shekara ta 1961. An ƙirƙiri jamhuriya ta tarayya a karkashin tsarin mulkin da ya ba da iko ga shugaban ƙasa.
3. Yankunan Ƙasar Kamaru da Tarihinsu
3.1. Yankin Arewa
Jihohin Arewa:
Faro
Benue
Mayo-Louti
Mayo-Rey
Tarihi:
Gida ne ga daular Kanem-Borno
Tasirin Musulunci
Cibiyar kasuwancin trans-Saharan
Al’adu:
Al’adun Fulani da Kanuri
Kiɗa da rawa
Sana’ar fata
3.2. Yankin Adamawa
Babban Birni: Ngaoundéré
Tarihi:
Gida ne ga mutanen Fulani
Tasirin jihadin Musulunci
Cibiyar kiwo
Al’adu:
Al’adun Fulani
Bukukuwan kiwo
Sana’ar kayayyakin daga hannu
3.3. Yankin Yamma
Babban Birni: Bafoussam
Tarihi:
Gida ne ga mutanen Bamileke
Tasirin daular Bamum
Cibiyar noman kofi
Al’adu:
Al’adun Bamileke
Sana’ar kayayyakin daga hannu
Bukukuwan al’ada
3.4. Yankin Kudu maso Yamma
Babban Birni: Buea
Tarihi:
Tsohon babban birnin Kamaru na Jamus
Tasirin Birtaniya
Cibiyar noman kakao
Al’adu:
Al’adun Bakweri da Duala
Sana’ar kamun kifi
Bukukuwan ruwa
3.5. Yankin Tsakiya
Babban Birni: Yaoundé
Tarihi:
Babban birnin ƙasar
Cibiyar siyasa
Tasirin Faransa
Al’adu:
Al’adu iri-iri
Cibiyar fasaha da kiɗa
Gidajen tarihi
3.6. Yankin Gabas
Babban Birni: Bertoua
Tarihi:
Gida ne ga mutanen Baka (Pygmies)
Cibiyar daji
Tasirin noma
Al’adu:
Al’adun Baka
Sana’ar mafarauta
Kiɗa da rawa
3.7. Yankin Littoral
Babban Birni: Douala
Tarihi:
Babban tashar jiragen ruwa
Cibiyar kasuwanci
Tasirin Turawa
Al’adu:
Al’adun Duala
Sana’ar kayayyakin more rayuwa
Bukukuwan teku
3.8. Yankin Kudu
Babban Birni: Ebolowa
Tarihi:
Gida ne ga mutanen Beti
Cibiyar noman kakao
Tasirin noma
Al’adu:
Al’adun Beti
Sana’ar kayayyakin daga hannu
Kiɗa da rawa
4. Shugabannin Ƙasar Kamaru Tun Samun ‘Yancin Kai
4.1. Ahmadou Ahidjo (1960-1982)
Shugaban ƙasa na farko bayan samun ‘yancin kai
Ya kafa jam’iyyar Cameroon National Union (CNU)
Ya haɗa Kamaru ta Faransa da ta Birtaniya
Ya mika mulki a 1982
4.2. Paul Biya (1982-yanzu)
Shugaban ƙasa na yanzu
Tsohon firaminista
Ya canza sunan jam’iyyar zuwa Cameroon People’s Democratic Movement (CPDM)
Ya ci zaɓe da yawa
4.3. Firaministoci:
Sadou Hayatou (1991-1992)
Simon Achidi Achu (1992-1996)
Peter Mafany Musonge (1996-2004)
Ephraïm Inoni (2004-2009)
Philémon Yang (2009-2019)
Joseph Ngute (2019-yanzu)
5. Tattalin Arzikin Ƙasar Kamaru
5.1. Noma
Manyan kayayyakin noma sun hada da:
Kakao
Kofi
Ayaba
Rogo
Shinkafa
Masara
5.2. Ma’adanai
Kamaru tana da arzikin ma’adanai, ciki har da:
Man fetur
Iskar gas
Aluminum
Bauxite
Zinariya
5.3. Masana’antu
Manyan sassan masana’antu sun hada da:
Sarrafa man fetur
Masana’antar abinci
Masana’antar kayayyakin more rayuwa
Masana’antar kayayyakin gini
6. Al’adu da Addini
6.1. Al’adu
Al’adun Kamaru sun hada da:
Kiɗa (Makossa, Bikutsi, Ambasse bey)
Rawa (Bikutsi, Makossa)
Fasaha da zane
Tufafi da suttura
Abinci (Ndolé, Koki, Eru)
6.2. Addini
Addinai a Kamaru sun hada da:
Kiristanci (kusan kashi 70%)
Musulunci (kusan kashi 21%)
Addinan gargajiya (kusan kashi 9%)
7. Ƙalubalen Zamani
Kamaru na fuskantar ƙalubale da yawa, ciki har da:
Rikicin Ambazonia a yankin Ingilishi
Rikicin Boko Haram a arewa
Talauci da rashin aikin yi
Rashawa da rashin gudanarwa
Matsalolin kiwon lafiya
Tabarbarewar muhalli
8. Karshe: Makomar Ƙasar Kamaru
Duk da ƙalubalen da ke fuskanta, Kamaru tana da damar ci gaba. Tana da:
Albarkatun ƙasa masu yawa
Yanayi iri-iri
Al’adu masu ƙarfi
Matsayin dake tsakiyar Afirka
Kamaru na buƙatar shirye-shirye masu kyau da gudanarwa mai kyau don cimma burinta na zama ƙasa mai matsakaicin matsayi a shekarar 2035.
9. Karin Bincike da Manazarta
Don ƙarin bincike, akwai littattafai da yawa waɗanda suka bincika tarihin Kamaru. Wasu daga cikin su sun hada da:
“A History of the Cameroon” da Tambi E. Mbuagbaw
“Cameroon: A Country Study” da Harold D. Nelson
“The Cameroon Federation: Political Integration in a Fragmentary Society” da Willard R. Johnson
Hakanan, akwai shafukan yanar gizo na hukuma waɗanda ke ba da cikakkun bayanai game da Kamaru.
Takaitaccen Tarihin Ƙasar Kamaru
A taƙaice, tarihin Ƙasar Kamaru ya ƙunshi shekaru aru-aru na ci gaban al’adu, siyasa, da tattalin arziki. Daga zamanin daular Sao da Kanem-Borno zuwa mulkin mallaka na Jamus, Faransa, da Birtaniya, da kuma samun ‘yancin kai, Kamaru ta fuskanci canje-canje masu yawa. Duk da haka, al’ummar Kamaru ta ci gaba da bunƙasa, tana da al’adun da suka dade, da kuma albarkatun ƙasa. Tunanin gaba na Kamaru yana da alaƙa da yadda za a magance matsalolin zamani yayin da ake kiyaye asalinta. Tarihin Kamaru ya zama abin koyi ga ƙasashe a yankin, yana nuna cewa juriya da haɗin kai suna ba da damar ci gaba.
Ta wannan hanyar, tarihin Ƙasar Kamaru ya ba da cikakken bayani game da abubuwan da suka faru, mutane, da al’adu waɗanda suka sa wannan ƙasa ta zama mai mahimmanci a tarihin Afirka da kuma duniya baki ɗaya.



